فیپا چیست و مراحل دریافت آن کدام است؟

فیپا درواقع یک سرواژه برای عبارت «فهرست‌نویسی پیش از انتشار» است و شامل یک فهرست توصیفی و تحلیلی برای کتاب می‌شود که توسط اداره کل پردازش و سازمان اسناد و کتابخانه ملی صدور می‌یابد. از فیپا برای شناسایی و بازیابی کتاب‌ها و تهیه اطلاعات کتابشناختی استفاده می‌شود که برمبنای ضوابط و استاندارد‌های بین المللی تعیین می‌شوند. اطلاعات کتابشناختی شامل نام عنوان، نام نویسنده، نام مترجم، ناشر، ویرایش، محل نشر، فهرست، قیمت کتاب، پیوست‌ها، نام تصویرپرداز و غیره می‌شود.

فیپا باعث سهولت در امر کتابداری و کتابشناسی می گردد و در نتیجه آن موجب یکدست شدن امر فهرست نویسی و جلوگیری از موازی کاری و صرفه جویی مالی و زمانی می شود.

دانلود آیین نامه اجرایی فیپا

پیشینه فیپا

اولین بار در سال 1870 در آمریکا بود که پیشنهاد استفاده ار فهرست‌نویسی به طور غیر رسمی مطرح شد و سر انجام در سال 1901 در کتابخانه کنگره آمریکا به مرحله اجرا رسید. سپس در سال 1971 تغییراتی در قوانین مربوط به آن صورت گرفت که برگرفته از طرح فهرست‌نویس از ماخذ بود. تا 3 سال بعد از این تاریخ 65 درصد از کتاب‌های موجود در کتابخانه‌های آمریکا دارای فیپا شده و تا سال 1981 این آمار در انگلستان به بیش از 90 درصد رسید. در حال حاضر نیز اغلب کشور‌های جهان از فیپا استفاده می‌نمایند.

ورود فیپا در ایران هم به دهه 40 باز می‌گردد و اولین مرکزی که از آن استفاده کرد، دانشگاه تهران بود و آن را می‌توان در آثار خانقاه نعمت اللهی مه در سال 1349 به چاپ رسیدند، مشاهده کرد. سپس در سال 1371 کتابخانه ملی استفاده از فیپا را به صورت آزمایشی آغاز کرد و در نهایت در سال 1374 طرح به طور رسمی تصویب شد چرا که در دوره آزمایشی، نتایج مطلوب و مثبتی نشان داده بود و امروزه فقط کمتر از 10 درصد کتاب‌ها هستند که از فیپا استفاده نمی‌کنند. سرانجام در سال 1391 نیز دریافت فیپا به صورت الکترونیکی ممکن شد.

چرا استفاده از فیپا مفید است؟

استفاده از فیپا مزایای بسیاری دارد. اولین نکته این است که فیپا کمک می‌کند تا سازماندهی کتاب‌های در سراسر کشور راحت‌تر شود. همچنین فهرست‌نویسی برای کتاب را تسهیل می‌کند و موجب می‌شود تا بازیابی منابع کتابخانه سریع‌تر انجام شود. علاوه بر این با استفاده از فیپا می‌توان از صحت و درستی اطلاعات ثبت شده برای یک کتاب اطلاع حاصل کرد. تمام این موارد به علاوه‌ی اینکه فیپا از ثبت اطلاعات تکراری هم جلوگیری می‌کند، سبب می‌شود تا در زمان و هزینه و نیروی کار نیز صرفه جویی شود. و در نهایت با استفاده از فیپا نشر اطلاعات نیز سرعت می‌گیرد و ایجاد یک شبکه اطلاعاتی آسان‌تر می‌شود.

روش های دریافت فیپا

در حال حاضر فقط از طریق روش‌های الکترونیکی و از طریق وبسایت opac.nlai.ir می‌توان فیپای یک کتاب را دریافت کرد. ناشران حقیقی با حقوقی باید به صورت الکترونیکی در سامانه فیپا عضو شده و با دریافت‌شناسه کاربری و رمز عبور، برای دریافت فیپا یک پرسشنامه را تکمیل کرده و فایل‌های مربوط به کتاب را در سامانه بارگزاری کنند و با دریافت کد رهگیری، پس از طی مدت زمان مشخصی اطلاعات کتاب مورد نظر در سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ثبت می‌شود.

برای دریافت فیپا به کپی شناسنامه یا کارت ملی نویسنده یا نویسندگان کتاب، فایل نهایی کتاب (همراه با شابک)، مشخصات کتاب (تعداد صفحات، قطع، سال چاپ) و اسکن صفحه عنوان اصلی (برای کتاب‌های ترجمه شده) نیاز است.

مدت زمانی که صدور فیپا طول می کشد

مدت زمان صدور فیپا برای کتاب‌های ترجمه تا 3 روز کاری، برای کتاب‌هایی که پیش از آن توسط ناشر دیگری چاپ شده‌اند تا 5 روز کاری و در نهایت برای کتاب‌هایی که اولین بار چاپ می‌شوند، تا 15 روز کاری طول می‌کشد.

فیپا در کدام قسمت کتاب باید درج گردد

فیپای تایید شده توسط کتابخانه ملی باید بدون کم و کاست و هیچگونه تغییری در صفحه شناسنامه و یا پشت صفحه عنوان کتاب درج گردد.

شعب و نمایندگی فیپا در شهرستانها

صدور فیپا فقط توسط کتابخانه ملی ایران انجام می شود و هیچگونه شعبه و نمایندگی در شهرستانها برای این امر وجود ندارد. البته نمایندگی های سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران در برخی از استان ها راهنمای این امر خواهند بود.