تعریف ویرایش متن
ویرایش متن کتاب که امروزه امری بسیار مهم و ضروری تلقی میشود، زمان پیدایش آن به حدود دههی 40 شمسی باز میگردد که در آن دوره، مؤسسهی انتشارات فرانکلین با فعالیت خود این عمل را آغاز نمود. این فعالیت در ابتدا عنوان خاصی نداشت اما رفته رفته در فرهنگ واژگان انگلیسی لغت Editing برای آن ایجاد گردید و فردی که این کار را انجام میداد، ادیتور نام داشت.
اما امر ویرایش و عمل ویراستاری به فرایندی میگویند که در آن عواملی نظیر فاکتورهای نوشتاری، تصویری، شنیداری، دیداری و رسانهای، به منظور انتقال اطلاعات انتخاب و آمادهسازی میشوند. هدف از انتخاب و بکارگیری این عوامل، تولید اثر و نوشتهای است که منسجم، درست، کامل و دقیق و یکدست باشد.
لذا در عمل ویرایشگری، ویراستار هر نوشتهای را اعم از کتاب، دستنوشته، مقاله، پایان نامه، کتابچه و غیره را از جنبههای مختلف از قبیل؛ محتوا، صحت و اعتبار، بیان، دقت، آراستگی، نظم و علائم نگارشی مورد بررسی قرار داده و بازبینی میکند. همچنین مقاله ای دیگر در سایت با عنوان اصول ویرایش متن کتاب وجود دارد که خواندن آن خالی از لطف نیست.
در عمل ویرایش، فرد ویراستار باید هم بخشهای مختلف آن را بررسی کند و هم اینکه نباید تغییری در سبک نوشتاری نویسنده، متن اصلی و قسمتهای حساس آن پدید آورد. (منبع)
انواع ویراستاری
برای هر متنی که به منظور ویرایش فرستاده میشود باید سه نوع کار یا سه نوع ویراستاری بر روی آن صورت گیرد تا متن نهایی از هر لحاظ آمادهی چاپ باشد. انواع ویرایش به شرح زیر میباشند: (منبع)
1- ویرایش فنی متون
ویرایش فنی یک متن در عمل ویراستاری شامل وظایف زیر میباشد:
- رسم الخط تمامی کلمات باید تصحیح شوند و در جاهایی که فاصله و نیم فاصله اشتباها به کار برده شده و یا به کار برده نشده است را یکدست نماید. استودیو صفحه آرایی آرنگ با ارائه ابزار ویراستار آنلاین متن فارسی و همچنین نرم افزار ویرایش متن فارسی تا حد زیادی این امکان را برای مخاطبان خود فراهم کرده است که در زمان بسیار کوتاهی بتوانند این مشکلات ویرایشی را حل نمایند.
- متن باید فاقد غلط املایی باشد لذا از جمله کارهای مورد نیاز، تصحیح غلطهای املایی است.
- پاراگرافبندی کنترل شده و هر پاراگراف در جای صحیح خود قرار داده شود. برای این منظور ویراستار باید هنگام ویرایش، دقت داشته باشد تا جملات هم معنی را پشت سر هم قرار دهد و از هم جدا نکند. به عنوان مثال کلماتی مانند به عبارت دیگر، یعنی، در این حالت، بنابراین و مشابه آن، پیوستگی معنایی بین جملات را نشان میدهند و این جملات نباید در پاراگرافهای جداگانه قرار داده شوند.
- نشانه گذاریهای متن اگر اشتباه قرار داده شده اصلاح شوند و یا در صورت نبود آن، در جایی که لازم هست قرار گیرند.
- کلمات لاتین در صورت امکان با معادلهای داخلی جایگزین شوند. دقت داشته باشید که برخی کلمات ترجمه و معادل نباید بگیرند زیرا به فهم متن ضربه میزنند.
- قواعدی که در مورد اِعراب گذاری، اختصار نویسی، فرمول و عدد نویسی وجود دارند به طور کامل رعایت گردد.
- جملاتی که نقل قولی هستند کاملا در متن مشخص باشند و پانویس و یادداشتها در مکان مناسب خود قرار گرفته باشند.
- تمامی نمایههای متن مانند عکس، فهرست مطالب، فهرست منابع، نمودار، جدول و غیره کاملا در جای صحیح خود به کار برده شوند.
- سایز و نوع قلم حروف در داخل متن، فصل، عناوین و بخشهای انتهایی، یکپارچگی و تشابه داشته باشند.
- برای پیدا کردن غلطهای تایپی نیز بهتر است خود ویراستار، ویرایش آن را بر عهده بگیرد زیرا نویسنده در موقع بازخوانی و نمونه خوانی، در برخی مواقع به جای چشم، ذهن او متن را مرور کرده و متوجه این ایرادات به طور کامل نمیشود.
2- ویرایش زبانی – ساختاری متن ها
در ویرایش زبانی – ساختاری، فرد ویراستار موظف به انجام موارد زیر میباشد:
- خطاهای دستوری، ساختاری و جملهبندی باید کاملا رفع شوند. به عنوان مثال افعال باید به طور صحیح به قرینهی معنایی حذف شوند. کلمات و افعال در صورت ضربه نزدن به متن و عدم ایجاد سوء تفاهم، حذف شوند.
- انحرافی که در رابطه با زبان نگارشی نویسنده ایجاد شده و از حالت یکدستی خارج شده باید اصلاح گردد.
- عبارتهایی که ناگهانی در متن به صورت عامیانه ایجاد شدهاند و یا مفهوم را به طور واضح نمیتوانند منتقل کنند و یا به عبارت دیگر گنگ و نامفهوم میباشند باید حذف گردند.
- جملاتی که بیش از حد طولانی هستند در این نوع ویرایشگری باید کوتاه شوند.
- متن از لحاظ جملهبندی نیز باید ساده و روان باشد تا ویرایش حرفهای خود را نشان دهد.
- در صورت استفاده از واژهها و معادلهای فارسی، در انتقال مفهوم و مطلب خللی وارد نگردد.
3- ویرایش تخصصی یا علمی یا محتوایی
در ویرایش تخصصی یا علمی یا محتوایی متن، موارد زیر از جمله وظایف یک ویراستار است:
- مطالب تکراری و غیر ضروری، ضعیف از لحاظ محتوایی، و حتی نا متعارف یا باید به حداقل میزان ممکن برسند و یا اینکه حذف شوند. البته در صورت آسیب نرسیدن به محتوای متن و مفهوم آن، میتوان آنها را با نوع صحیح خود نیز جایگزین نمود.
- در صورتی که مطالب و پاراگرافها جابجا قرار داده شدهاند، تعویض شده و در جای مناسب خود قرار گیرند.
- اگر نکتهای در مورد متن یا پاورقی فراموش شده در متن قرار داده شود.
- اصطلاحات علمی به اشتباه برای عبارت یا تعریفی خاص بکار برده نشده باشند.
- اگر متن ترجمه است حتما با متن اصلی تطبیق داده شود.
- در صورت موافقت نویسنده، میتوان توضیحاتی از سمت ویراستار در پاورقی ذکر کرد تا حول موضوع یا مطلبی خاص، مطلب بیشتری آورده شود.
- مواردی که مطالب و تحقیقات علمی را زیر سؤال میبرند باید حذف و یا در صورت امکان تصحیح شوند.
نحوهی محاسبهی قیمت ویراستاری
همانطور که اطلاع دارید، درصدی از هزینههایی که بابت چاپ کتاب میپردازید مرتبط با هزینهی ویراستاری است. معمولا وقتی کتاب، مقاله، پایان نامه و یا هر متن دیگری را در اختیار ویراستار قرار میدهند، ابتدا تعدادی از صفحات کتاب را به عنوان نمونه به او داده و ویراستار نیز متن را به دقت بررسی میکند تا میزان کاری که برای ویرایشگری باید بر روی آن صورت گیرد و همچنین عوامل مختلف ویراستاری را در نظر گرفته و قیمت را محاسبه کند. (همچنین بخوانید: نرم افزار ویراستار)
به دلیل اینکه کار ویراستاری یک متن کیفی است و باید عوامل مختلف را برای آن در نظر گرفت که به شرح زیر میباشد:
- میزان غلطگیری که باید بر روی متن انجام شود چقدر است؟ آیا متن غلط زیادی دارد یا میزان آن کم است؟ شدت و تعداد غلطها تعیینکنندهی میزان سختی عمل ویرایش است.
- نگارش متنی که باید ویراستاری گردد به چه صورت است؟ به عبارت دیگر ساختار ادبی آن به گونهای است که ضعیف طبقهبندی میشود و یا قوی؟
- متنی که باید ویرایش شود تألیف شده است یا ترجمه؟ زیرا اگر ترجمه شده باشد، بسته به درخواست، ممکن است نیاز به تطبیق متن ترجمه با متن اصلی نیز باشد.
- دقت نویسنده در حروف چینی به چه میزان بوده است؟ آیا تمامی فاصلهها و نیم فاصلهها به خوبی رعایت شدهاند.
- انتظار نویسنده از متن نهایی ویراستاری شده چیست؟ آیا تمای انواع ویرایش باید بر روی آن پیادهسازی شود یا تنهابخشی از این مراحل باید انجام گیرد.
- آیا زمان تحویل آن فوری است و یا اینکه در زمان معمول باید به اتمام برسد؟ به هر میزان که سفارش اضطراریتر باشد، هزینهی نهایی نیز بیشتر خواهد شد. تحویل فوری ضریب 2 و نیمه فوری ضریب 1. 5 میگیرد.
- نحوهی پرداخت هزینهی ویرایش به چه صورت است؟ کاملا نقدی پرداخت میشود و یا به صورت اقساط انجام خواهد شد؟
- هزینهی ویراستاری متون مختلف با یکدیگر متفاوت میباشند و ضرایب مختلفی را میپذیرند. به عنوان مثال متن ادبیات و شعر، زبانشناسی، فقه، علوم اسلامی و واژه نامه ضریب 2 میگیرند.
- متون مربوط به قرارداد تجاری و بازرگانی، اسناد تجاری، حقوق و فلسفه ضریب 1. 5 خواهند گرفت.
- متون مربوط به پتروشیمی و نفت و گاز، پزشکی، خبر، شهرسازی، معماری، گزارشات ژورنالیستی و رزومه ضریب 1. 25 میگیرند.
- هزینهی ویرایشگری مبتنی بر تعداد کلمات میباشد. سپس در قیمت مربوط به نوع ویراستاری ضرب خواهد شد.
- حاصل ضرب قیمت هر کلمه از هر نوع ویراستاری، در ضرایب متون و مدت زمان تحویل، قیمت ویراستاری کتاب یا متون دیگر را مشخص خواهد کرد.
- نویسندهی متن فرد مشهوری است و یا یک نویسندهی معمولی و تازه کار میباشد و بر طبق آن، دستمزد نهایی متفاوت میباشد.
- ویراستار فردی حرفهای است و یا اینکه مبتدی میباشد.
- حتی هزینهی نهایی ویراستاری کتاب از مؤسسهای به مؤسسهی دیگر متفاوت میباشد.
همانطور که مشاهده میکنید عوامل بسیاری بر قیمت نهایی ویرایش انجام شده و ویراستاری تأثیر میگذارند و در مجموع، قیمت نهایی تعیین خواهد شد.
در این مقاله سعی شد تا به معرفی کامل ویرایشگری بپردازیم تا بتوانید دید کلی و جامعی نسبت به این کار پیدا کنید و با اهمیت آن در روند چاپ کتاب بیشتر آشنا شوید. در ادامه به بررسی تمامی فاکتورها و عوامل مؤثر بر قیمت نهایی ویراستاری پرداختیم تا بتوانید، قیمت نهای ویراستاری را به طور دقیق محاسبه کنید. همچنین دربخش آخر ضمن آشنایی با انواع ویراستاری، قادر خواهید بود نوع ویرایش مد نظر خود را متناسب با متن، انتخاب کرده و از ویراستار وظایف شرح داده شده را درخواست کنید.
